02. ಇದ್ದದ್ದು-ಇಲ್ಲದ್ದು

ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಬದಲಾಗಿರುವುದನ್ನು ನೀವು ಗಮನಿಸಿರಬಹುದು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಉಪಯೋಗದಲ್ಲಿರುವ ಪದವನ್ನು ನಾನು ಬಳಸಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ಅದು ಹಾಗಲ್ಲ, ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಸರಿಯಾದ ರೂಪ ಹೀಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ಆಧಾರ ಸಹಿತವಾಗಿ ಮಿತ್ರ ಮಂಜುನಾಥ ಅಜ್ಜಂಪುರ  ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಮೆಂಟ್ ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿ. ಇಂಥ ಸಕ್ರಿಯ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯೇ ಬ್ಲಾಗ್‌ನ ಗುಣಮಟ್ಟ ಹೆಚ್ಚಿಸಬಲ್ಲದು.

ಅಜ್ಜಂಪುರದ ಬಿ.ಆರ್. ಮಮತಾ ಫೇಸ್ ಬುಕ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಬರೆಯುವಾಗ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ :

"very nice blog uncle, ಖುಷಿ ಆಗುತ್ತೆ, ನಮ್ಮ ಊರಿನ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ವಿವರಿಸಲು ಈ ಬ್ಲಾಗ್ ತುಂಬಾ ಚೆನ್ನಾಗಿದೆ".  ಹಲವರಿಗೆ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ, ಉದ್ಯೋಗ ಮುಂತಾದ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಈಗ ಊರಿನಲ್ಲಿ ಇರಲಾಗದಿದ್ದರೂ, ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಮಾನವೇನೂ  ಕುಂದುವುದಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ಹುಟ್ಟಿದೂರಿನ ಸೆಳೆತವೇ ಅಂಥದು. ಆಕೆ ಹೇಳಿರುವಂತೆ ಊರಿನ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಲು, ತಿಳಿಯಲು ನನ್ನ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿರುವ ಕೆಲ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವೆ. ಇಲ್ಲದ್ದನ್ನು ಇದ್ದಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸುವಂತಾಗುವುದೇ ಇಂಥ ಬರವಣಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅಪಾಯ. ಹಾಗಾಗದಂತೆ ನಾನು ಗಮನಿಸಿದ್ದಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ಇಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿರುವೆ. ಈ ಮಾಹಿತಿಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ನಿಮ್ಮಿಂದ ಇನ್ನಷ್ಟು ವಿವರಗಳು ಹರಿದುಬರುವಂತಾದರೆ ಸಂತೋಷ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನೂ ಗಾಢವಾದ ನೆನಪುಗಳಿರುವ ಹಿರಿಯರು ಬರೆಯಬಹುದು, ಇಲ್ಲವೇ ಕಿರಿಯರು ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಅವರಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಬರೆಯಲಿ ಎಂಬುದು ಆಶಯ.

ಅಜ್ಜಂಪುರದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ, ಆದರೆ ಈಗಿಲ್ಲದ ಕೆಲವು ಸಂಗತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತಿರುವೆ. ನನ್ನೂರನ್ನು ಕುರಿತಾದ ನನ್ನ ನೆನಪು ೫೦ ವರ್ಷಗಳದ್ದಾದರೂ, ನಾನು ಊರಿನಲ್ಲಿ ಇದ್ದುದು ಏಳೆಂಟು ವರ್ಷಗಳು ಮಾತ್ರವೇ. ಆದರೆ ಬಾಲ್ಯದ ನೆನಪು ಅಷ್ಟು ಸುಲಭವಾಗಿ ಅಳಿಯುವಂಥದ್ದಲ್ಲ. ಅಜ್ಜಂಪುರವನ್ನು ಕೋಟೆ, ಪೇಟೆಯೆಂದು ವಿಭಾಗಿಸಿದ್ದ ದಿನಗಳಿದ್ದವು. ಈಗ ಕೋಟೆಯೂ ಇಲ್ಲ, ಪೇಟೆಯೂ ಇಲ್ಲ. ಅವೆರಡರ ಕುರುಹುಗಳು ಅಳಿಸಿಹೋಗಿವೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಕೋಟೆಯಿದ್ದ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ನಾನು ಅಳಿದುಳಿದ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನೋಡಿದ್ದೆ. ಆ ಕೋಟೆಯಾದರೂ ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಕಲ್ಲಿನ ಕೋಟೆಯಂತೆ ಭದ್ರವಾದದ್ದಲ್ಲ. ಮಣ್ಣು-ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಪೇರಿಸಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಕೋಟೆಯ ಗೋಡೆಗಳು ೧೮-೨೦ ಅಡಿಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿತ್ತು. ಶ್ಯಾನುಭೋಗ ವೆಂಕಟೇಶಯ್ಯನವರ ಮನೆಯ ಹಿಂಬದಿಯಲ್ಲಿ  ಅದರ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ನೋಡಿದ ನೆನಪಿದೆ.  ಆಂಜನೇಯ ದೇವಾಲಯದ ಹಿಂಬದಿಯಲ್ಲಿ ಅಗಳು ಇತ್ತು. ಅಗಳೆಂದರೆ ಈಗಿನ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ತಿಳಿಯದ ಪದವೆಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. ಶತ್ರುಗಳು ಸುಲಭವಾಗಿ ಒಳಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದ ಕಂದಕವನ್ನೇ ಅಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದು ದೇವಾಲಯದ ಹಿಂಬದಿಯನ್ನು ಆವರಿಸಿ ಮುಂದೆ ಈಗ ಬುಕ್ಕಾಂಬುಧಿ ರಸ್ತೆಯ ನೇರಕ್ಕೆ, ಈಗ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣವಿರುವವರೆಗೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿತ್ತು.  ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಅದರ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು ನೋಡಿದ ನೆನಪಿಲ್ಲ. ೫-೬ ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ೧೫-೨೦ ಅಡಿಗಳಷ್ಟು ಆಳವಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಕಂದಕಗಳು ಇದೀಗ ನೆಲಸಮವಾಗಿವೆ, ನಿವೇಶನಗಳಾಗಿವೆ. 

ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ ಇಂದಿಗೂ ಊರಿನಲ್ಲಿ  ನೀರಿನ ಸೌಕರ್ಯ ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿದೆಯೆಂದೇನಲ್ಲ. ನೀರು ಸರಬರಾಜು ಈಗ ನಲ್ಲಿಗಳ ಮೂಲಕ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಅದೂ ವಾರಕ್ಕೊಮ್ಮೆ, ಹದಿನೈದು ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ. ಆಗೆಲ್ಲ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿಗೆ ಕೋಟೆಯ ಆವರಣದಲ್ಲಿದ್ದ ನಾಲ್ಕಾರು ಬಾವಿಗಳನ್ನೇ ಆಶ್ರಯಿಸಿದ್ದರು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಸವನ ಬಾವಿಯೇ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆಯಾಗಿದ್ದು ಎನ್ನಬಹುದು. ಅಗಳಿನ ಒಳ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಿಹಿನೀರಿನ ಬಾವಿಯಿದೆ. ಅದು ಅಗಳಬಾವಿ ಎಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿತ್ತು. ಮತ್ತೆರಡು ಬಾವಿಗಳು ಕೋಟೆಯೊಳಗಿದ್ದವು. ಅದರಲ್ಲೊಂದು ಈಗ ಡಾ| ನಾಗರಾಜ್‌ರವರ ಮನೆಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿತ್ತು, ಮತ್ತೊಂದು ಕನ್ನಡ ಪಂಡಿತರಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀ ಆರ್. ಕೃಷ್ಣಭಟ್ಟರ ಮನೆಯೆದುರಿಗೆ ಇತ್ತು. ಈಗ ಅವೆರಡನ್ನೂ ಮುಚ್ಚಲಾಗಿದೆ.   ಬಾವಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಿಗೆ ಕಾಳಜಿ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಬಾವಿಗಳನ್ನು ಸೋಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ಕಶ್ಮಲಗಳನ್ನು ಹೊರತೆಗೆದು, ಜಲಮೂಲವನ್ನು ಶುಚಿಗೊಳಿಸುವುದು ಊರೊಟ್ಟಿನ ಕೆಲಸವಾಗಿತ್ತು.

ಹಾಗೆಯೇ ಈಗ ಕನ್ಯಕಾಪರಮೇಶ್ವರಿ ದೇವಾಲಯದ ಹಿಂಬದಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಗುಂಡಿಯಿತ್ತು. ಚರಂಡಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿನ್ನೂ ಇರದಿದ್ದ ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಊರಿನ ಕೊಳಚೆಯೆಲ್ಲವೂ ಅಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತಿತ್ತು. ಅದು ಕೂಡ ಅಗಳಿನ ದೊಡ್ಡಭಾಗವೇ ಆಗಿರಬೇಕು. ಅದನ್ನು ರಾಮರಾಯನ ಗುಂಡಿಯೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದಾವ ರಾಮರಾಯನೋ, ಅಲ್ಲೇನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನೋ ತಿಳಿಯದು. ಊರಿನಲ್ಲಿನ ಮಾತುಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಪ್ರಸ್ತಾಪವಂತೂ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಅದೇ ರೀತಿ ಅಜ್ಜಂಪುರದ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಯ ಹಿಂಬದಿಯಲ್ಲಿ ೩ ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಕಲ್ಲಿನ ಕಂಭಗಳಿದ್ದವು. ಅವನ್ನು ಕಂಬವೆಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗದು. ಏಕೆಂದರೆ ಕಾಡುಗಲ್ಲನ್ನು ಅಲ್ಲಿ ಹೂಳಿದಂತಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಊರ ಕೋಟೆಯ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೋಟೆ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಆಧಾರಸಹಿತವಾಗಿ ಏನನ್ನಾದರೂ ತೋರಿಸಬಹುದಾದ ಭೌತರೂಪವಿದೆಂದು ಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಇಷ್ಟಲ್ಲದೆ ಅದಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಮಹತ್ವವೇನೂ ಇರಲಾರದು.

ಹನುಮಪ್ಪ ಯಾವಾಗಲೂ ಊರಿನ ಹೊರಗೆ ಎನ್ನುವುದು ಪ್ರತೀತಿ. ಆ ಅಂದಾಜಿನಲ್ಲಿ ಊರ ಹೊರಗೇ ಹನುಮಂತನ ದೇಗುಲವಿದ್ದಿತೆಂದರೆ, ಅದು ಕೋಟೆಯ ಹೊರಗೆ ಇದ್ದಿರಬೇಕು. ಈಗಾಗಿರುವ ಭೌಗೋಳಿಕ ಬದಲಾವಣೆಯ ಅನ್ವಯ ಕೂಡ ಈ ದೇಗುಲ ಊರಿನ ಅಂಚಿನಲ್ಲೇ ಇದೆಯಷ್ಟೆ.  ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿರುವ ಆಂಜನೇಯ ದೇವಾಲಯದ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಇತರ ದೇವಾಲಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮುಂದೊಮ್ಮೆ ಬರೆಯುತ್ತೇನೆ. ತೀರ ಹಳೆಯದೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ ನಮ್ಮೂರಿನ ದೇಗುಲಗಳ ಪೈಕಿ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿರುವ ಈಶ್ವರನ ಗುಡಿಯನ್ನು ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ ಈ ದೇಗುಲದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಶಿವಲಿಂಗ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿರುವ ೧ ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಸುಂದರ ಗಣಪತಿಯ ವಿಗ್ರಹ ಹಾಗೂ ನವರಂಗದಲ್ಲಿರುವ ಬಳಪದ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿರುವ ಕಂಭಗಳು ಇದನ್ನು ಸಾರಿ ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹೊಯ್ಸಳ ಮಾದರಿಯ ದೇಗುಲವೂ ಹಿಂದೆ ಕೋಟೆಯಿದ್ದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು. ಯಾವುದೇ ಉತ್ಖತನಗಳು ಈ ವರೆಗೆ ನಡೆದಿಲ್ಲವಾದ ಕಾರಣ ಅವಶೇಷಗಳು ದೊರೆತಿಲ್ಲ. 

ಈಗ್ಗೆ ೩-೪ ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅರಳಿಕಟ್ಟೆಯ ಬುಡದಲ್ಲಿ ಹೊಯ್ಸಳ ಕಾಲದ ಮಾದರಿಯ ನಾಲ್ಕಾರು ಬಳಪದ ಕಲ್ಲಿನ ಕಂಭಗಳು, (ಅವೂ ೫ ಅಡಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿರಲಿಲ್ಲ) ಬಿದ್ದಿದ್ದವು. ಮುಂದೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಶಿಲ್ಪಿಯೊಬ್ಬರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತೆಂದು ತಿಳಿಯಿತು.

ಕೋಟೆಯಿದ್ದುದುಕ್ಕೆ  ಏನಾದರೂ ಸುಳಿವುಗಳಿರಬೇಕಷ್ಟೆ. ಅಂಥದೊಂದು ಪ್ರಸಂಗ ಈಗ್ಗೆ ೫೦ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಡೆದುದು ನೆನಪಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅಜ್ಜಂಪುರದ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿರುವ ನಮ್ಮ ಮನೆಯ ಮುಂದಣ ರಸ್ತೆಯನ್ನು ಚರಂಡಿ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆಂದು ಅಗೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಗ ೮ ಇಂಚು ವ್ಯಾಸದಿಂದ ೧೨ ಇಂಚು ವ್ಯಾಸದ ಸುತ್ತಳತೆಯ ಕಲ್ಲಿನ ಗುಂಡುಗಳು ದೊರೆತಿದ್ದವು. ಇಂಥ ವಸ್ತುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕುತೂಹಲವಿರದಿದ್ದ ಕಾಲವದು. ಇಂಥ ಕಲ್ಲುಗುಂಡುಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯದ ಅನೇಕ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಸರಿಯಾದ ಏರ್ಪಾಡು ನಡೆದಿದ್ದರೆ ನಮ್ಮೂರಿನ ಕಲ್ಲುಗುಂಡುಗಳಿಗೂ ಅಂತಹ ಯೋಗ ಬಂದಿರಬಹುದಿತ್ತು. ಆದರೆ ಹಾಗಾಗಲಿಲ್ಲ. 

* * * * * * *